Zamieszczone poniżej teksty pochodzą z różnych dzieł Maritaina. Pierwszy z nich zaczerpnięty został z pracy Maritaina „Trois réformateurs: Luther, Descartes, Rousseau” (Paris 3925), której autoryzowany przekład polski ukazał się przed wojną („Trzej reformatorzy: Luter, Descartes, Rousseau”, 1939, str. 30-37). Na marginesie krytycznej analizy dzieła Lutra, Maritain formułuje tu swe odróżnienie jednostki ludzkiej i osoby ludzkiej. Jakkolwiek pomysł tej dystynkcji zaczerpnął Maritain od znanego teologa katolickiego R. Garrigou-Lagrange’a, który już w 1909 r. wskazywał na konieczność odróżnienia w człowieku jego indywidualności i osobowości („Le Sens Commun. La philosophie de l’Etre et ses formules dogmatiques”, Paris 1909), to jednak rozpowszechniła się ona w filozofii tomistycznej dopiero dzięki Maritainowi. Maritain jest pierwszym filozofem katolickim posługującym się tym odróżnieniem w rozważaniach na temat stosunku człowieka do społeczeństwa. Przedstawiona w „Trzech reformatorach” i rozwinięta w innych pracach Maritaina koncepcja jednostki i osoby jest do dziś przedmiotem namiętnych sporów wewnątrz filozofii tomistycznej: wielu autorów uważa ją za całkowicie zgodną ze stanowiskiem Tomasza z Akwinu: wielu innych odrzuca ją zdecydowanie jako sprzeczną z podstawami tomizmu.
Drugi z tekstów dotyczy niejednokrotnie analizowanego przez Maritaina problemu zdobycia wolności i znaczenia wolności w życiu człowieka współczesnego. W zamieszczonym poniżej tłumaczeniu fragmentu pracy Maritaina pt. „Principes d’une politique humaniste” (Paris 1945, str. 16-21), przedstawiona jest koncepcja wolności autonomii czy też wolności niezależności (Maritain posługuje się wymiennie tymi dwoma pojęciami). Wolność ta zakłada istnienie w człowieku znanej z katechizmu wolności woli, ale różni się od niej, bowiem polegać ma nie na braku zdeterminowania ludzkich czynów, lecz jedynie na braku zewnętrznego przymusu.
Leave a reply